Ανεξάντλητο είναι τό θέμά των νέων καί μεγάλο τό πρόβλημα τους στή σημερινή εποχή. Υπήρχε, βέβαια καί στο παρελθόν. Πάντοτε οι νέοι διέφεραν από τούς ενηλίκους, τους ξάφνιαζον και τους προκαλούσαν ανησυχίες, Καί πάντοτε οι ενήλικοι πίστευον ότι στη νεότητα τους ήσαν καλύτεροι. ΤΙς τελευταίες ομως δεκαετηρίδες το πρόβλημα έχει γίνει οξύτερο. Καί απασχολεί συστηματικώτερα παιδαγωγούς, κοινωνιολόγους, ψυχολόγους, νομικούς, κληρικούς κλπ, "Ολοι διαπιστώνουν οτι το χάσμα έχει διευρυνθεί-και ότι οί νέοι τώρα είναι περισσότερο δυσπροσάρμοστοι.
Ή διαπίστωση είναι κατά βάση ορθή. Ή ψυχολογία των νέων έχει αλλάξει. Προηγουμένως, όμως, έχει αλλάξει ή πραγματικότης, μέσα στην οποία ζουν. Ό σημερινός κόσμος είναι κόσμος ταχύτατα μεταβαλλόμενος. Ή Ιστορία έχει αποκτήσει ένα ρυθμόν πού προκαλεί ίλιγγον. Μέσα σε μία δεκαετία συντελοΰνται αλλαγές, που άλλοτε εχρειάζοντο ένα αιώνα. Καί οι νέοι συλλαμβάνουν με μεγαλύτερη ευαισθησία τον ρυθμόν αυτόν, πού είναι φυσικό να τους αναστατώνη.
Έπειτα, οι νέοι είναι σήμερα αναλογικώς περισσότεροι, λόγω της αυξήσεως της γεννητικότητος αντιπροσωπεύουν μεγαλύτερη μερίδα της κοινωνίας. Και το γεγονός αυτό αποτελεί επίσης παράγοντα ψυχολογικής διαταραχής των νέων. Διότι αυξάνει τις δυσχέρειες πού αντιμετωπίζουν προσπαθώντας να γίνουν οικοναμικώς ενεργά μέλη της κοινωνίας. Στίς χώρες, μάλιστα, όπου ή οίκονομία δεν έχει ανάλογη μέ την άνοδο του πληθυσμού απορροφητικότητα -δπως είναι ή Ελλάς- το πρόβλημα καταντά εφιαλτικό.
"Ενας τρίτος, αντικειμενικός, λόγος είναι ότι τώρα όλες οι μεγάλες Ιδεολογίες του παρελθόντος βρίσκοκται σ' ένα είδος παρακμής, Τις έφθειρε ή πραγματικότητα. Ο 19ος αιώνας εϊχε κατακλύσει τον κόσμο με ιδανικά. Καί στο πρώτο μισό του 20ου αιώνος τα ιδανικά αυτά έγιναν πράξη . Δεν εβελτίωσαν όμως την τύχη του ανθρώπου. Σήμερα ο πολιτισμένος άνθρωπος είναι λιγώτερο ήρεμος καί ευτυχής άπό ό,τι ήταν πρίν από ένα αιώνα, Τον έχουν απογοητεύσει και ο εθνικισμός και ο κομμουνισμός, διότι καί οι δύο τον εφόρτωσαν με δεινά και τον κρατούν σε μόνιμη αγωνία για το μέλλον. Και αυτό το διαισθάνονται πολύ έντονα οι νέοι.
Τέτοιο είναι το έδαφος επάνω στο όποιο διαμορφώνεται ή øõ÷ïëïãßá του συγχρόνου νέου. Ή πρώτη συνέπεια των επιδράσεων αυτών επάνω του είναι μια πρώιμη ωριμότητα, Ο σημερινός νέος δεν χάνεται στα σύννεφα. Τη μεγάλη πλειονότητα τίς νέας γενέας την χαρακτηρίζουν πρσιγείωση καί ρεαλισμός. Το κεντρικά πρόβλημα, που την απασχολεί, είναι η εξασφάλιση της υλικής ανεξαρτησίας. Είναι, άλλωστε , σήμερα πιό πιεστική άπό άλλοτε ή ανάγκη αύτή. Καί θά ήταν άδικο να την αγνοήσουμε. Μήπως, όμως, οι μεγάλοι κατέχονται λιγώτερο από το άγχος τούτο;
Μία άλλη συνέπεια είναι ο έντονος ατομικισμός, που συνοδεύεται από ζωηρές αμφιβολίες για τις καθιερωμένες αξίες καί για τις μεγάλες «λέξεις». Η ψυχολογική αυτή τάση κλιμακώνεται από τον πλήρη ""αρνητισμό"", που πολλές φορές παίρνει επιθετική και αντικοινωνική μορφή, έως την απλή απάθεια. Αυτή η γενική αμφιβολία των νέων εκδηλώνεται σ' όλες τις ώριμες κοινωνίες. Στα δημοκρατικά καθεστώτα η πολιτική αφήνει μάλλον αδιάφορη τη νεολαία. Αλλά και στα κομμουνιστικά το ίδιο συμβαίνει. Διότι ούτε τα μεν, ούτε τα δε κατορθώνονν να την εμπνεύσουν.
Στα δημοκρατικά καθεστώτα οι νέοι βλέπουν την πολιτική σαν ένα παιγνίδι χαμηλής ηθικής ποιότητος καί τους πολιτικούς σαν ανθρώπους που τα έκαναν θάλασσα. Καί αισθάνονται απώθηση όχι μόνον προς την συντήρηση» αλλά καί προς την επανάσταση. Στα κομμουνιστικά διαπιστώνουν πόσο τεράστιο είναι το χάσμα μεταξύ επαγγελιών καί πραγματικότητας. Βλέπουν ότι ούτε η εκμετάλλευση εξηφανίσθη, ούτε ο φαβοριτισμός, ούτε η κοινωνική ανισότης, ούτε η διαφθορά. Και προσπαθούν να βολευθούν απλώς, όπως ημπορούν. Ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που απασχολούν σήμερα τα κομμουτνιστικά καθεστώτα είναι η καταπολέμηση της αδιαφορίας τών νέων.
Μόνο στις καθυστερημένες χώρες οι νέοι συγκινούνται άπό τήν πολιτική καί τις ιδεολογίες της. 'Εκεϊ ο έθνικισμός αποτελεί νέα και ένεργό «Ιδέα», πού.γεννά και ελπίδες καί φιλοδοξίες καϊ δυνατόητες. Με τ!ς έθνικισικές ζυμώσεις, πού τελικά οδηγούν εν όνόματι της «ελευθερίας» προς τόν δεξιό ή τον αριστερό ολοκληρωτισμό, διαμορφώνεται καί ανεβαίνει μια καινούργια άρχουσα τάξη. Και ή νεολαία περνά το στάδιο της ενεργού ομαδικής δράσεως, πού το έπέρασαν πρό πολλού οι νέοι των ωρίμων κοινωνιών. . ·", ' . ··"..'·
Όσο δυσάρεστη όμως και άν είναι ή σημερινή πραγματικότητα1 για τους νέους των άνεπτυγμένων χωρών, ή βασική έφεση του «δοσίματος» και το αυστηρό ήθικό κριτήριο δεν τους έγχαταλείπουν. Διότι τα δύο αυτά γνωρίσματα τα φέρνουν πάντα μαζύ τους οι νέοι άπό το έργαστήριο της φύσεως, Θέλουν πάντα να κάνουν κάτι υψηλό καί μεγάλο καί μετρούν πάντα τους άλλους με αμείλικτη αυστηρότητα. 'Αλλά το πρώτο μένει συνήθως ανικανοποίητο. Και το δεύτερο τους ποτίζει με πικρία και σκεπτικισμό.
Παρά ταύτα, ένα ποσοστό των νέων κατορθώνει και βρίσκει κάποια διέξοδο -έξώστροφη ή έσώστροφη~ κο! Ικανοποιεί, ϊτσι, τον ΙμΦνιτο Ιδεαλισμό του. Παρατηρείται, έτσι, σε πολλές χώρες μια εντονότερη ίκδήλωοη φιλαλληλίας εκ μέρους των νέων. Τους αρέσει ν' άσχολοΟνται ιμέ ΪΡΥ« πού άνα·^ κουφίζουν τον πλησίον χωρίς μεγαλόστομες διακηρύξεις. "Αλλοι στρέφονται προς τη θρησκεία, πού Ικανοποιεί κάπως τΙς μεταφυσικές ανησυχίες τους. Μεταπολεμικός παρατηρείται σε πολλές χώρες ανανέωση .των· θρησκευτί- <.. κών ενδιαφερόντων. Κα! στην Ελλάδα σήμερα "είναι περισσότεροι ο! νέοι πού-στρέφονται προς τη θρησκεία, παρά προς την πολιτική. ΎττάρχεικοΛ Ι^ιά κατηγορία νίων πού προτ«μ& τη «φνγή», για να βωβή διέξοδο στον I-δεολισ,μό της. Καί ένας τρόπος φυγής ήτατν άνίκαβεν ή τέχνη, Σήμερα πολ-λο) περισσότεροι νέοι άσχολοΟνται με τΐ μουσική/ μί τη ζωγραφική, με τη λογοτεχνία,, παρά άλλοτε. Κα) ίσως. μέχρις ώρισμένου βόβμοΟ τΟ φβι-νόμενο τίς πληθωρικής «λογοτεχνικής» παραγωγής; στον τόπο μας να οφείλεται σ' αυτή τή*ν ι&οΐ) της φυγής. "Αλλο το ζήτημα αν είναι ή βχι Ικανοποιητική ή παρογωγή αυτή, Ο) ινέοι πάντοτε είχαν ανάγκην Ιδανικών. Κα! στον τΟ περιβάλλον τους ιά προοΐφερεν, ο! ττβζχιοότίροί τοι»ς έβίβοντο σ' αυτά μί θέρμη καί δύναμη, Ποτέ, δμως, δλοι. 'Πάντα υπήρχαν ο) όπολογισταί, ο! σκεπτικισταί, οίαδιάφοροι, ο! αρνητικοί, ο! απαθείς. Ή, λίγορένη; γνέά τοΟ μεσοπολέμου.πού είναι σήμερα ή γενεά των μεγάλων, ο) Οποίοι κρίνουν, κατακρίνουν κα)ανησυχούν, ήταν γβμάτη άπΟ τέτιους τύπους. Αυτή, εν τούτοις, ή γινίά, 8-ταν αίσθάν&ηκε επάνω στ,Ο δέρμα της τον κίνδυνο να χάσι> την εθνική ελευθερία της κβ! δτοτν την είδε χαμένη, βρήκε'μέσά της τεράστιες δυνάμεις ά-νατάσεως. ! · · ' · ί ·
ΑύτΟ δείχνει δτι άπόλντη απαισιοδοξία βίν δικαιολογείται/0ά. ήτσ*, βέβαια, ττολύ ευχάριστο δν ήμποροΟσβν Ο κόστος να δημιουργήση νέα ενεργά Ιδανικά, πού ν' αντικαταστήσουν τα ποΑαιά, τα Οποία δεν. συγκινούν πλέον το«ς νέους. 'Αλλ' αυτό δεν γίνεται επί παραγγελία. Σήμερα, ακόμη «αϊ ή έλοΛΕρία κα! ή δημοκρατία Κν είναι (δοτικό - κίνητρο για εκείνους ποί> την ίχοίΛΐ. ζΐναι για ίσους την διεκδικούν ~ έΤτε γήν είχαν γνωρίσϊι"^ κα! την ϊχασαν, είτε δεν την είχαν γνωρίσει ποτέ. Ή άβρόα συμμετοχή των νέων στον «,νπριακΟ αγώνα κ«! στην ουγγρική άντικομμουνιστική επα-• νάσταση, που ήταν κσ/τ' εξοχήν επανάσταση ττ\ς νέας γενεάς, εΙ?αι πολύ ίϋγλοιττα γεγονότα.
Η κατάτασίη του νέου, άλλωστε, είναι -δυστυχώς ή ευτυχώς- μεταβατική. "Επειτα άπό μικρούς ή μεγάλους ψυχολογικούς κλυδωνισμούς έρχεται γρήγορα συνήθως ή εμπλοκή μέ τΙς ευθύνες της ζωής. Ό νέος ήλικιώνεται, άποκτά ένα έπάγγελμα, σχηματίζει οικοέίνεια, βλέπει τον κόσμο όχι ως θεατής καί κριτής μόνο, αλλά και ως οργανικό καί υπεύθυνο τμήμα του και αναγκάζεται να προσαρμοσθή. Από άρνητικό στοιχείο που ήταν, γίνεται κατ' ανάγκην θετικό. Φέρνει, φυσικά, μαζύ του καί μερικές άπό τις ανησυχίες του και αντιπροσωπεύει ένα κάπως διαφορετικά ανθρώπινο τύπο, πού θα επιδίωξη καί θα επιβάλη ώρισμένες μεταβολές. Και αύριο θ αντιμετώπιση τους νέους που έρχονται με το ίδιο ξάφνιασμα και την ίδια αγωνία πού προκαλεί ο ίδιος σήμερα.,. —
